W polskim postępowaniu karnym, obok tradycyjnego procesu sądowego prowadzącego do wyroku skazującego lub uniewinniającego, istnieje szereg alternatywnych sposobów zakończenia sprawy. Są one często określane mianem “konsensualnych” lub “probacyjnych” i mają na celu przyspieszenie postępowania, odciążenie sądów, a także umożliwienie sprawcy i pokrzywdzonemu osiągnięcia porozumienia, które może prowadzić do lepszych efektów resocjalizacyjnych i kompensacyjnych.
Oto najważniejsze alternatywne sposoby zakończenia postępowania karnego w Polsce:
1. Mediacja w sprawach karnych (art. 23a k.p.k.)
Na czym polega: Jest to dobrowolny i poufny proces, w którym pokrzywdzony i podejrzany/oskarżony, z pomocą bezstronnego mediatora, próbują dojść do porozumienia w kwestii naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a także innych kwestii związanych z przestępstwem (np. przeprosiny).
Kiedy jest możliwa: Sprawa może zostać skierowana do mediacji na każdym etapie postępowania – zarówno w postępowaniu przygotowawczym (przez prokuratora lub inny organ prowadzący postępowanie), jak i sądowym (przez sąd lub referendarza sądowego).
Cel i korzyści: Mediacja ma na celu ugodowe rozstrzygnięcie sporu, co może prowadzić do szybszego zakończenia postępowania, zmniejszenia jego kosztów, a dla pokrzywdzonego – do szybszego uzyskania rekompensaty i możliwości wyrażenia emocji. Dla sprawcy korzyścią może być łagodniejsze potraktowanie przez sąd.
Ważne: Ugoda zawarta w wyniku mediacji nie kończy postępowania karnego, ale jest brana pod uwagę przez sąd przy wydawaniu orzeczenia, np. w ramach warunkowego umorzenia postępowania lub wymiaru kary.
2. Wniosek o skazanie bez przeprowadzania rozprawy (art. 335 k.p.k.)
Na czym polega: Prokurator może dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionej z oskarżonym kary, bez przeprowadzania rozprawy.
Warunki: Podobnie jak w przypadku dobrowolnego poddania się karze, oskarżony musi wyrazić zgodę na taki sposób zakończenia sprawy, a pokrzywdzony nie może się temu sprzeciwić. Sąd ocenia, czy warunki te są spełnione i czy cele postępowania zostaną osiągnięte.
Korzyści: Znaczne przyspieszenie postępowania i uniknięcie długiej rozprawy sądowej.
3.Warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66-67 k.k.) Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania ( art. 336 k.p.k)
Na czym polega: Jest to jeden ze środków probacyjnych. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeśli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy (niekaranego za przestępstwo umyślne), jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia, nie popełni on ponownie przestępstwa.
Okres próby: Umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od 1 do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia.
Obowiązki: Sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora, nałożyć na niego obowiązek naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a także inne obowiązki, np. informowania sądu o przebiegu próby, przeproszenia pokrzywdzonego.
Dla kogo: Nie stosuje się go do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
4. Dobrowolne poddanie się karze (art. 387 k.p.k.)
Na czym polega: Oskarżony może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary bez przeprowadzania rozprawy. Musi to nastąpić przed zakończeniem przewodu sądowego na pierwszej rozprawie.
Warunki: Wniosek musi zostać uzgodniony z prokuratorem i nie może sprzeciwić się mu pokrzywdzony (jeśli brał udział w postępowaniu). Sąd może uwzględnić wniosek, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a cele postępowania zostaną osiągnięte.
Korzyści: Pozwala to na znacznie szybsze zakończenie sprawy i często na orzeczenie łagodniejszej kary.
Warto pamiętać, że:
Decyzja o zastosowaniu alternatywnych sposobów zakończenia postępowania zawsze należy do sądu (lub prokuratora na etapie postępowania przygotowawczego).
Większość z tych rozwiązań wymaga zgody sprawcy, a często również pokrzywdzonego.
Skorzystanie z tych instytucji ma na celu przyspieszenie postępowania i może prowadzić do łagodniejszych konsekwencji dla sprawcy, a także do zaspokojenia roszczeń pokrzywdzonego.
Zawsze warto skonsultować się z adwokatem, aby dowiedzieć się, które z tych opcji są dostępne i najkorzystniejsze w konkretnej sytuacji prawnej.
Czy proces sądowy w sprawach karnych zawsze ma sens?
W polskim postępowaniu karnym, obok tradycyjnego procesu sądowego prowadzącego do wyroku skazującego lub uniewinniającego, istnieje szereg alternatywnych sposobów zakończenia sprawy. Są one często określane mianem “konsensualnych” lub “probacyjnych” i mają na celu przyspieszenie postępowania, odciążenie sądów, a także umożliwienie sprawcy i pokrzywdzonemu osiągnięcia porozumienia, które może prowadzić do lepszych efektów resocjalizacyjnych i kompensacyjnych.
Oto najważniejsze alternatywne sposoby zakończenia postępowania karnego w Polsce:
1. Mediacja w sprawach karnych (art. 23a k.p.k.)
2. Wniosek o skazanie bez przeprowadzania rozprawy (art. 335 k.p.k.)
3.Warunkowe umorzenie postępowania karnego (art. 66-67 k.k.) Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania ( art. 336 k.p.k)
4. Dobrowolne poddanie się karze (art. 387 k.p.k.)
Warto pamiętać, że:
Zawsze warto skonsultować się z adwokatem, aby dowiedzieć się, które z tych opcji są dostępne i najkorzystniejsze w konkretnej sytuacji prawnej.
Znajdź artykuł
Blogi
Posty archiwalne